پائولو نسپولی، فضانورد کهنه کار آژانس فضایی اروپا قرار است به همراه سرگئی ریازانسکی از روسیه و رندی برزنیک از آمریکا، به ایستگاه فضایی بین المللی برود. موشک آنها از همان سکویی به فضا پرتاب خواهند شد که ۶۰ سال پیش یوری گاگارین در نخستین مأموریت فضایی بشر به مدار زمین فرستاده شد. این سومین سفر فضانورد ۶۰ ساله ایتالیایی است.

فضانوردان چگونه فشار شدید روانی و جسمی را در فضا تحمل می کنند؟ کلادیو روزمینو، خبرنگار یورونیوز، نسپولی را طی چند ماه گذشته که مشغول انجام تمرینهای لازم بود، همراهی کرده است تا بفهمد او چگونه خود را برای شش ماه زندگی در فضا آماده می کند.

پائولو نسپولی، فضانورد ایتالیایی قرار است روز ۲۸ ژوییه ۲۰۱۷ میلادی با یک فضاپیمای سایوز به ایستگاه فضایی بین المللی برود. سومین سفر فضایی او از خیلی جهات نمادین است: فضانورد آژانس فضایی اروپا ۶۰ ساله می شود؛ دقیقا ۶۰ سال پیش نخستین ماهواره فضایی جهان «اسپوتنیک» به مدار زمین پرتاب شد.

اسپوتنیک-یک نخستین ماهواره فضایی جهان بود که در تاریخ ۴ اکتبر ۱۹۵۷ توسط اتحاد جماهیر شوروی از پایگاه فضایی بایکونور به مدار زمین پرتاب شد.

سفر به فضا، تحقق رویای دوران کودکی

پرتاب اسپوتنیک-۱ به مدار زمین، آغازگر عصر فضا و به نوعی فتح فضا از سوی بشر بود: چند سال بعد یوری گاگارین، فضانورد روس نخستین انسانی بود که پا به فضا گذاشت و سازمان ملی هوانوردی و فضایی ایالات متحده آمریکا، ناسا هم پروژه فضایی آپولو را برای فرستادن انسان به کره ماه آغاز کرد.

همه این اتفاق‌ها باعث شد که نسپولی از کودکی رویای سفر به فضا را در سر داشته باشد. او می گوید: «آن موقع بچه بودم. بزرگ می شدم و شاهد پرتاب موشک به فضا و فتح ماه بودم. کارتون خانواده «جت استون (جتسون)» را می دیدم که خانواده ای بودند که خارج از کره زمین زندگی می کردند و با جت اسکوتر (موتورسیکلت جت) در فضا به این طرف و آن طرف می رفتند.»

تطبیق شرایط روانی و جسمی با شرایط میکروگرانشی

فضانوردان پس از ماهها تمرین، برای ورود به ایستگاه فضایی بین المللی نیاز دارند تا خود را از نظر روانی و جسمی با شرایط منطبق کنند. چون حرکت کردن و از این سو به آن سو رفتن در وضعیت میکروگرانشی یا ریزگرانشی، و عادت به این شرایط همیشه نیاز به آموزش دوباره دارد.

شرایط میکروگرانشی یعنی شرایطی که همانند بی وزنی و گرانش صفر (zero-g) است، اما نیروی گرانش دقیقاً صفر نیست و مقدار کوچکی دارد.

پائولو نسپولی در این باره می گوید: «برای ماموریتهای فضایی طولانی مثل دومین سفر فضایی ام و سفری که بزودی انجام خواهم داد، باید بخشی از ایستگاه باشید، باید در فضاپیما احساس راحتی کنید و باید یاد بگیرید مثل سوپرمن پرواز کنید. بین چهار تا شش هفته طول می کشد که بتوانید بدون تفکر و بدون برخورد با در و دیوار از یک گوشه ایستگاه به گوشه دیگر بروید.

سومین سفر فضایی «نسپولی» با سفرهای پیشین چه تفاوتی دارد؟

نسپولی در سال ۲۰۰۷ دو هفته برای ساخت ایستگاه فضایی بین المللی کار کرده و در سال ۲۰۱۱ هم به همراه دمیتری کوندراتیف، فضانورد روس و کاترین کولمن، فضانورد آمریکایی در اکسپدییشن ۲۶، اکسپدییشن ۲۷، شش ماه را در ایستگاه فضایی بین المللی سپری کرد. اما سومین سفر فضایی او چه تفاوتی با سفرهای قبلی دارد؟

او در این باره می گوید: «این بار تلاش می کنم به جای اینکه روی دستیابی به بهترین نتایج متمرکز بشوم، از حسهای متفاوت اقامتم در فضا بیشتر لذت ببرم.»

«با سفر به فضا جوان می شوید»

گروه بعدی فضانوردانی که به ایستگاه فضایی بین المللی می روند برنامه مفصلی دارند و باید حدود ۲۰۰ آزمایش علمی انجام بدهند. با استفاده از شرایط منحصر به فرد میکروگرانش (جاذبه بسیار کم، میکروجاذبه) این فضانوردان مثل بازوهای پژوهشگران روی زمین عمل می کنند.

نسپولی می گوید سفر به فضا انسان را جوان می کند: «لذتِ کشف یکی از چیزهایی است که به شما حس سرخوشی می دهد و حسی است که برخلاف کودکان، خیلی از بزرگسالها آن را از دست می دهند. بنابراین با رفتن به فضا کسی نمی داند شاید دوباره جوان می شوید.»

بررسی عملکرد اندام بدن تحت نیروی جاذبه بسیارکم

از فضانوردان سالها مراقبت می شود و هر سال تحت آزمایش های پزشکی پیشگیرانه قرار می گیرند تا در بهترین فرم خود (حالت ورزیدگی، ورزیده) بمانند. البته خصوصیات فردی هم نقش مهمی در این میان بازی می کند.

فیلیپو کاستروچی جراح و پزشک پرواز آژانس فضایی اروپاست و می گوید: «نکته جالب در باره انسان این است که فیزیولوژی و سن، خیلی نسبی است و ممکن است یک فرد ۶۰ ساله جوانی داشته باشیم که از یک فرد ۳۰ ساله پیر بهتر کار می کند.»

به شکل طبیعی، همه برنامه ریزی ها تحت کشش گرانش است. برای حفظ سلامت فضانورد در سفرهای طولانی فضایی باید بدانیم عملکرد تک تک اندام بدن در فضا چه تغییری می کند.

لورا اندره بویت، مسئول آموزش فضانوردان از آژانس فضایی اروپا می گوید: «هدف آزمایش این است که بفهمیم مغز و سیستم مرکزی اعصاب چطور کار می کند و آیا می توانیم تحت شرایط جاذبه بسیار کم (میکروگرانش، میکروجاذبه) همان دقت را در حرکات داشته باشیم که روی سطح زمین داریم یا نه.»

پائولو نسپولی نخستین کسی است که قرار است این دستگاه را در مدار زمین آزمایش کند. این دستگاه کمک می کند بفهمیم مغز انسان چگونه خودش را با کار در شرایط بی وزنی تطبیق می دهد.

لورا اندره بویت می افزاید: «پائولو دستگاه را آماده خواهد کرد و به کار خواهد انداخت و تمام کارهای مکانیکی لازم برای نصب آن در مدول کلمبوس را انجام خواهد داد که کار سخت و وقتگیری است. بعد هم باید بررسی کند که همه تنظیماتی که از زمین انجام می شود درست است و مطمئن شود از دستگاه می توان درست استفاده کرد.»

«سفرهای طولانی فضایی نیاز به سفینه های دارد که با نیازهای بدن انسان مطابقت کند»

آینده کاوشهای فضایی به نتیجه پژوهشهایی هایی بستگی دارد که برای اثرات شناخته شده جاذبه بسیار کم (میکروجاذبه، میکروگرانش) بر بدن انسان انجام می شود، اثراتی مانند تغییرات سیستم قلب و عروق و کم شدن حجم شاره در سیستم گردش خون و از دست رفتن کلسیم.

فیلیپو کاستروچی می گوید: «ایستگاه فضایی بین المللی جای پای ما را در فضا محکم کرده است. اما از این ایستگاه برای کسب دانش و برنامه ریزی سفرهای فضایی به مکانهای دورتر نیز استفاده می شود. از دست رفتن چگالی استخوان و تباهی عضلات را می توان با ایجاد جاذبه مصنوعی جزئی یا کامل برطرف کرد. آمادگی برای سفرهای درازمدت فضایی نیاز به سفینه هایی دارد که با نیازهای انسان تطبیق یافته باشند، نه اینکه انسان خود را با محدودیت های سفینه تطبیق بدهد.»

پس از پایان مأموریت های آپولو هیچ انسانی فراتر از مدار زمین نرفته است. سازمان فضایی اروپا می خواهد برای اقامت انسان ایستگاهی روی سطح کره ماه بسازد و ناسا هم تمرکزش بر برنامه ای درازمدت برای فرستادن فضانورد به مریخ است.

شمارش معکوس برای نسپولی

پائولو نسپولی می گوید: «شاید یوری گاگارین فکر می کرد که شصت سال پس از اولین پرواز انسان به فضا، به مکان‌های دورتری در فضا، مثلا به مریخ یا حتی بیرون منظومه خورشیدی رسیده باشیم. اما هنوز چنین نشده است و انسان هنوز به دنبال گستراندن مرزهای فضاست. کار ما هم در همین جهت بسیار مهم است. شرکت در این فرایند برایم مایه افتخار است.»

اینک شمارش معکوس نهایی آغاز شده است. سرگئی ریازانسکی از روسیه و رندی برزنیک از آمریکا، نسپولی را در این ماموریت فضایی همراهی می کنند آنها از همان سکویی به فضا پرتاب خواهند شد که یوری گاگارین در اولین مأموریت فضایی دنیا به فضا پرتاب شد.